Bij het woord ‘muze’ dwalen de gedachten af naar vrouwen die op raadselachtige wijze ‘iets’ in gang zetten. Zoals inspiratie waar kunstwerken uit voortvloeien.
Dat hebben we te danken aan de Griekse dichter Hesiodos, een jongere tijdgenoot van de bekendere Homeros, die in een van zijn werken aangeeft dat hij zijn gaven te danken heeft aan de negen dochters van Zeus.
Martine van der Veer maakte een podcastserie over het fenomeen ‘muze’. Of meer precies: over de vrouw achter de muze. Om te beginnen leidt ze de luisteraar mee naar de zolder van museum De Lakenhal in Leiden waar een zeefdruk van Marlene Dumas wordt bewaard getiteld De muze is moe.
Moe waarvan? Muzen hoeven toch alleen maar in gedachten te bestáán? Wie heeft opgelet, weet beter. Al jaren verschijnen publicaties waaruit blijkt dat vrouwen net zo goed actief zijn geweest in de kunst als mannen. Lees daardoor Het Grote Vrouwen Kunstboek van Rebecca Morrill of Ik ben mijn muze van Loes Faber. Bezoek daarvoor de tentoonstelling Uit de kunst in het Groninger Museum.
De podcastserie van Van der Veer – de titel is ontleend aan de zeefdruk van Dumas – past in deze rehabilitatiegolf. Verspreid over zes afleveringen maakt ze door museumbezoek met hulp van deskundigen duidelijk dat met muze inderdaad meestal een vrouw wordt bedoeld. Ze maakt vooral duidelijk dat die vrouwen meer deden dan passief het goddelijk vuur der inspiratie aansteken en dienstbaar poseren voor de mannelijke blik.
Van de muzen die aan bod komen, is Mathilde Willink in Nederland de meest bekende: model, echtgenoot van de schilder, socialité en levend kunstwerk. Camille Claudel is zelfs wereldberoemd, hoewel ze lange tijd in de schaduw van beeldhouwer Auguste Rodin heeft gestaan.
Fascinerend is het verhaal van Elizabeth Siddel, volgens de prerafaëlieten de ideale vrouw. Haar echtgenoot Gabriel Dante Rossetti liet jaren na haar dood haar graf openen om een in de kist achtergelaten bundel gedichten te bemachtigen. Of anders Victorine Meurent, die de (kunst)wereld schokte door te poseren voor de schilderijen Olympia en Le déjeuner sur l’herbe van Édouard Manet.
Zelf schilderde Meurent ook, braver dan Manet, want naar de mode van haar tijd. Op basis van haar kwaliteit werd ze in 1876 toegelaten tot de Salon van Parijs, waar Manet destijds werd afgewezen. Maar poseren deed ze naakt. Het leverde haar de reputatie van prostitué op, iets waar ze nooit meer van af zou komen. Tot De muze is moe.
De podcastserie De muze is moe van Martine van der Veer is gemaakt in samenwerking met kunstmagazine Muze.